حکیم عمر خیام، فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره شناس و رباعی سرای شهیر ایرانی است. این دانشمند برجسته، زاده‌ی نیشابور است و در سده پنجم هجری می‌زیسته است.
یکی از برجسته ترین کارهای خیام، اصلاح تقویم ایران در زمان وزارت خواجه نظام الملک است. از آنجا که تدوین این تقویم در دوران سلطنت جلال الدین ملک شاه سلجوقی انجام شد این تقویم به نام تقویم جلالی معروف شده است. محاسبات دقیق خیام در این تقویم نشان از نبوغ خارق العاده او در ریاضیات دارد.
در زمان خیام فرقه‌های مختلف سنی و شیعه سرگرم بحث‌ها و مجادلات اصولی و کلامی بودند. در این میان فیلسوفان پیوسته توسط قشرهای مختلف مذهبی به کفر متهم می‌شدند. تعصب، بر فضای جامعه چنگ انداخته بود و کسی جرئت ابراز نظریات خود را نداشت – حتی امام محمد غزالی نیز از اتهام کفر در امان نماند! اگر به سیاست‌نامهٔ خواجه نظام‌الملک بنگریم، این اوضاع کاملاً بر ما روشن خواهد بود. در آنجا، خواجه نظام‌الملک همهٔ معتقدان به مذهبی خلاف مذهب خود را به شدت می‌کوبد و همه را منحرف از راه حق و ملعون می‌داند. واضح است که زندگی برای نابغه‌ای چون خیام در آن جامعه با چنان سطح پایینی از رواداری، چقدر دشوار بوده است. با این حال خیام یک دم غنیمت شمار به تمام عیار است و اسیر یأس و نومیدی نشده است و همیشه بر شادی و قدر‌دانی از نعمت زندگی تاکید کرده است.
زبان خیام در شعر طبیعی و ساده است و در شعر پیرو کسی نیست و هدف او از سرودن رباعی، شاعری به معنی متعارف نبوده است؛ بلکه به واسطهٔ داشتن ذوق شاعری نکته‌بینی‌های فلسفی خود را در قالب شعر بیان کرده‌است. رباعیات خیام به بسیاری از زبان های زنده دنیا ترجمه شده است.
آقای کیکاووس یاکیده شاعر و هنرمند ایرانی به زیبایی رباعیات خیام را دکلمه کرده است و آن را در قالب یک سی دی صوتی منتشر نموده است. گوش دادن به این اشعار را، با صدای دلنشین ایشان به همه دوستداران هنر و شعر ایران توصیه می‌کنیم.
